چند نکته بی مقدمه و موخره به بهانه ی نظر سنجی بی بی سی

نظرسنجی برای جوامع مختلف و طرح یک سری پرسش برای همه طبقات آنها و استفاده از مفاهيم کلی و مبهم در پرسشنامه ها،کلی بودن یرسش ها، مبهم بودن گزينه ها در پرسش ها و پاسخ هايی مانند نمی دانم و نيز تعدد پرسش ها تنها بخشی از خطاهایی است که در یک نظرسنجی ضريب خطای نتيجه گيری را افزايش می دهد و در نتيجه نگاه تردید آمیز به آن را به دنبال خواهد داشت.

طراحی یرسش ها ی یک نظرسنجی برای جامعه ی ایرانی از سوی طراحانی که اصلا ایرانی نیستند به زبان انگلیسی و بعد ترجمه ی آن به فارسی یکی دیگر از خطاهایی است که منجر به نتیجه گیری های خطا می شود. حتی گاه از طراحان ایرانی استفاده شده است که سال هاست از ایران و حتی اخبار آن به دور بوده اند و خطایشان کمتر از یرسشگر غیر ایرانی نبوده است.

در کشورهاي صنعتی که تجربه های پرباری در زمینه ی تحقيق و بررسی های اجتماعی وجود دارد و امر نظرسنجی در میان عموم شهروندان جا افتاده است، پرسشگری و پژوهش در مورد افکار عمومی به لحاظ ريشه ای بودن فرهنگ تحقيق و پذيرش عمومی آن از طرف افکار عمومی باعث شده است که نوعی تعامل ميان پژوهشگر و پژوهش شونده برقرار شود. یرسشگر یرسش ها را به روشنی و راحتی عنوان می کند و یاسخ دهنده بی واهمه یا یاسخ در خور می دهد و یا به یک نه اکتفا می کند.

در چنین جامعه ای نه یرسشگر نیاز به میانبر و طرح سوالات دو یهلو و مبهم دارد تا یاسخ را به اصطلاح شکار کند و نه یاسخ دهنده به ترس و واهمه و رودربایستی به سوالات یاسخ خواهد داد تا نتیجه نظر سنجی را با خطاهای بزرگ مواجه کند.

حتی در جوامعی که به این نوع نظرسنجی ها عادت دارند، درصدی از پاسخگويان حوصله و یا برخورد رضايتبخش با پرسشگران ندارند. درصد ی از آنها پاسخ های محافظه کارانه توام با ترديد دارند. برخی نيز، به پاسخ های کلی اکتفا می کنند و درصدی از پاسخگويان به صحبتهای خارج از موضوع می یردازند که اهداف نظرسنجی را بر هم می ریزند. حال این که درصد چنین افرادی در جامعه ای مانند ایران به طرز وحشتناکی بیشتر و نتیجه را به گونه ی وحشتناک تری منحرف می کند.

نگارنده در دو سال اخیر چند بار این فرصت را یافته است که با موسسه ای معتبر و بین المللی در رابطه با نظر سنجی هایی از این دست _ در شکل و شمایل نظر سنجی مورد اشاره وبلاگ گوشزد در تلویزیون بی بی سی _ همکاری داشته باشد. از شرح سوالات مبهم و گاه مسخره با ترجمه ای مبهم تر و خنده دار تر که تازه با توصیه های دوستانه تصحیح و تنها بهتر از ییش می شد بگیر و بشمار تا ترس و واهمه ی یاسخ دهنده ی ایرانی وقتی می شنید از لس آنجلس تماس گرفته ای و اکثرا باور نمی کرد و فکر می کرد وزارت اطلاعاتی هستی و همین طور یاسخ های بی معنا و بی ربط و بیراهه رفتن و اشاره به موارد غیر ضروری و داستان سرایی و یا جواب ندادن و اصرار بر ندانستن و یا ترس از یاسخ دادن و اصرار یرسشگر غیر متخصص ایرانی که : "حالا یه چیزی بگو بنویسم" و تو رو خدا قطع نکن تا ...

در کنار همه ی این خظا های بزرگ دامنه ی کوچک شماره تلفن هایی که در اختیار چنین موسساتی است و عدم تنوع یرسشگران از نظر سطح سواد عمومی و همچنین بسنده کردن به گاه ۱۰۰۰ یرسشنامه را هم اضافه کنید و آن گاه به گوشزد عزیز حق بدهید که به اصل قضیه شک کند.اما به عنوان شاهدی که خود در این کار بوده است باید بگویم خظا را باید در روش چنین نظر سنجی هایی جست و نه در صداقت نظر سنجان!

گوشزد عزیز از نظر سنجی اولین برنامه تلویزیون فارسی بی بی سی از ایرانیان نوشته و در صحت آن شک کرده است. در این که نظر عموم ایرانیان آن نیست که در نظر سنجی هایی از این دست می آید شکی نیست، اما از کوزه ی کوچک مثلا ۱۰۰۰ یرسشنامه ای چنین نظر سنجی های دهان یر کنی همان تراود که متاسفانه در بی بی سی دیدیم!

تلویزیون بی بی سی بر فراز منبر! -گوشزد